S T U D I A N A D B E Z P I E C Z E Ń S T W E M

NR 2	ss. 173–176	ROK 2017

ISSN 2543–7321

Bolesław Sprengel

Katarzyna Amrozy

Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Toruń

ebsprengel@wp.pl

katarzynaamrozy@wp.pl

RECENZJA KSIĄŻKI

Joanna i Rafał Pasztelańscy, Policjanci. Za cenę życia

„Ja, obywatel Rzeczypospolitej Polskiej, świadom podejmowanych obowiązków policjanta, ślubuję: służyć wiernie Narodowi, chronić ustanowiony Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej porządek prawny, strzec bezpieczeństwa Państwa i jego obywateli, nawet z narażeniem życia”1 – tak brzmią pierwsze słowa policyjnej roty, składanej przed podjęciem służby przez policjantów. Te słowa również znajdują się na początku książki małżeństwa Pasztelańskich Policjanci. Za cenę życia oraz towa- rzyszą czytelnikowi podczas jej lektury.

Jest to zbiór dziewięciu reportaży. Wszystkie opisują przypadki policjantów, któ- rzy stracili życie – nie tylko w trakcie czynnej służby, ale także w czasie wolnym od pełnienia obowiązków. W rozpoczynającym publikację prologu Joanna Pasztelańska stwierdza: „Będzie trochę hołdem, trochę rozliczeniem z przeszłością”2. By zrela- cjonować wydarzenia, autorzy sięgają nie tylko do oficjalnych źródeł, takich jak opinie ekspertów, zapiski z sekcji zwłok, komunikaty, orzeczenia sądowe, ale przede wszystkim do wspomnień świadków tych tragicznych wydarzeń – kolegów, bliskich, członków rodziny. To na tej podstawie kreślą portrety poszczególnych policjantów oraz całej formacji.

Historie zostały zilustrowane zdjęciami oraz krótkim podsumowaniem policyjnej kariery funkcjonariusza. Na końcu książki znajduje się swoista księga pamięci, za- wierająca nazwiska zmarłych policjantów i policjantek, list prezesa zarządu Funda- cji Pomocy Wdowom i Sierotom po Policjantach, Ireny Zając, a także krótki frag- ment poświęcony funkcjonariuszom poległym na służbie w II RP.

———————

1Art. 27 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji (Dz.U. 1990, nr 30, poz. 179, z późn. zm.).

2J. Pasztelańska, R. Pasztelański, Policjanci. Za cenę życia, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2016, s. 7.

174	Bolesław Sprengel, Katarzyna Amrozy

Z pewnością wyodrębnienie tylko dziewięciu historii było trudnym wyzwaniem. Jakie bowiem powinny być kryteria wyboru? Joanna i Rafał Pasztelańscy skupili się na różnych aspektach policyjnej rzeczywistości. Niektóre sprawy, takie jak chociaż- by akcja w Magdalence, są obecne w medialnej debacie o policji do dzisiaj, inne po- kazują zmiany, które nastąpiły od początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku oraz zwracają uwagę na ówczesne błędy. Natomiast część zdarzeń uświadamia, że na przebieg służby policyjnej wpływa nie tylko profesjonalizm, umiejętności czy osobowość, ale także przypadek i znalezienie się w niewłaściwym czasie i miejscu.

Marek Sienicki – zmarł w wyniku postrzelenia przez złodziei w Bytomiu. Robert Stefanik – nie przeżył upadku w trakcie pokazów lotniczych w Inowrocławiu. Marek Cekała – ofiara porachunków polskiej mafii, zastrzelony w Mikołajkach. Andrzej Werstak, Wiktor Będkowski, Bartłomiej Kulesza – ponieśli śmierć z ręki więzienne- go strażnika z Sieradza. Justyna Zawadka, Tomasz Twardo – zginęli w wypadku sa- mochodowym po tym, gdy przewozili służbowym autem nieupoważnioną osobę na polecenie warszawskiego komendanta. Mirosław Żak, Marian Szczucki, Dariusz Marciniak – brali udział w strzelaninie w Parolach i Magdalence. Piotr Molak – nie przeżył wybuchu ładunku bombowego na stacji paliw w Warszawie. Andrzej Struj – zasztyletowany przez chuligana, również w Warszawie. Marek Dziakowicz – wał- brzyski policjant, który utonął próbując uratować młodego człowieka.

Takich wydarzeń jest więcej. Rafał Pasztelański komentuje to następująco: „Ko- lejne artykuły o niedofinansowaniu stróżów prawa, o złych przepisach, bzdurnych pomysłach czy robieniu prywatnych folwarków z jednostek policji nie robiły na ko- lejnych władzach większego wrażenia”3. Czasami musiało dojść do tragedii, by zo- stały podjęte odpowiednie kroki pozwalające zapewnić bezpieczeństwo tym, którzy na co dzień za nie odpowiadają. Jeden z rozmówców gorzko stwierdził, że odpo- wiedni sprzęt był cenniejszy niż obsługujący go funkcjonariusz. Rozpoczynający książkę reportaż zwraca uwagę na to, jaka była polska policja w trakcie transforma- cji po okresie funkcjonowania milicji i PRL-u. Zmieniła się nie tylko sama formacja, regulacje prawne, ekipy rządzące, ale także społeczeństwo. Rosnący wzrost zaufania obywateli do policji jest chyba najlepszym tego przykładem.

Pisząc o tak bolesnych przeżyciach, trudno czasami uniknąć patosu i gloryfiko- wania zmarłego. Choć autorzy nieustannie podkreślali, że zmarli policjanci byli tyl- ko ludźmi, mającymi swoje wady, można odnieść wrażenie idealizowania ich jako funkcjonariuszy. Przeszkadza również teoretyzowanie na temat tego, o czym mogli myśleć bohaterowie historii przed śmiercią. Reportaż różni się od naukowej publi- kacji, jednak nie oznacza to, że można stosować w nim takie niepotwierdzone do- mysły.

Nie zostało to wprost nazwane, jednak w książce Policjanci. Za cenę życia moż- na było zaobserwować elementy kultury policyjnej, takie jak poczucie solidarności (według stwierdzenia, że policjant nigdy nie będzie sam), specyficzny sposób po- strzegania rzeczywistości, żargon, relacje z przełożonymi i osobami spoza Policji. To jednocześnie próba pokazania policyjnych realiów szerszemu gronu odbiorców, nie tylko spośród osób mundurowych. Wybór akurat takiej tematyki miał służyć za-

———————

3Tamże, s. 8–9.

S P I S T R E Ś C I
Wojciech Czajkowski, Jolanta Wąs-Gubała
Bezpieczeństwo personalne w perspektywie kulturowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	5
Personal security in cultural perspective
Andrzej Urbanek
Tsunami – zagrożenie ekologiczne bezpieczeństwa powszechnego . . . . . . . . . . .	17
Tsunami – an ecological threat of the public safety
Anna Rychły-Lipińska
Model bezpieczeństwa jednostki we współczesnym zmieniającym się otoczeniu –
wstępne rozważania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	33
The model of human security in the turbulent environment – preliminary considera-
tions
Aneta Kamińska-Nawrot
Kontrola osobista – racjonalność ustawodawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	45
Personal search – legislator rationality
Józef Sadowski
Cybernetyczny wymiar współczesnych zagrożeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	57
A cybernetic dimension of the contemporary threats
Stanisław Kozdrowski
Metody i zakres gromadzenia danych do statystyki policyjnej w II Rzeczypospo-
litej (1919–1934) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	77
Methods and scope of the data collection to police statistics in the second Polish Re-
public (1919–1934)
Mateusz Ziętarski
Strategia modus vivendi jako element wzmacniający bezpieczeństwo w stosun-
kach polsko-ukraińskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	89
Modus vivendi strategy as strenghten element security in the polish-ukrainian relations
Ireneusz Bieniecki
Szkoła chorążych wojsk ochrony pogranicza w Kętrzynie i jej rola w przygoto-
waniu kadr dla obronności kraju w latach 1969–1991 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	101
The military school of troop border protection in Kętrzyn and its role in preparing
staff for national defence in the years 1969–1991
	177

Andrzej Stec
Polska i Ukraina na tle zmian w układzie geopolitycznym . . . . . . . . . . . . . . . . .	119

Poland and Ukraine against the background of changes in the geopolitical system

Ewa Matuska
Zagrożenia psychospołeczne związane z pracą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	129
Psychosocial hazards related to work
Mariusz Terebecki, Marcin Olkiewicz
Jakość zabezpieczeń informacji determinantą rozwoju bankowości internetowej .	143
Quality of information security for determinants development of internet banking
Małgorzata Beskosty
Zarządzanie bezpieczeństwem informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .	163
Information security management
Bolesław Sprengel, Katarzyna Amrozy
RECENZJA KSIĄŻKI, Joanna i Rafał Pasztelańscy, Policjanci. Za cenę życia . . .	173