Bezpieczeństwo narodowe Rzeczypospolitej Polskiej na końcu drugiej dekady XXI wieku				47
S T U D I A N A D B E Z P I E C Z E Ń S T W E M
Nr 4	ss. 47–61	2019
ISSN 2543–7321		Przyjęto:	09.05.2019
© Instytut Bezpieczeństwa i Zarządzania, Akademia Pomorska w Słupsku		Zaakceptowano:	15.05.2019
Oryginalna praca badawcza		DOI: 10.34858/SNB.1.2019.004

Piotr Krzykowski

Akademia Sztuki Wojennej Warszawa

ORCID: 0000-0002-6161-1134 p.krzykowski@akademia.mil.pl

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ POD KONIEC DRUGIEJ DEKADY XXI WIEKU

NATIONAL SECURITY OF THE REPUBLIC

OF POLAND AT THE END OF THE SECOND DECADE

OF THE 21ST CENTURY

Zarys treści: Niniejsza publikacja przedstawia syntetyczne spojrzenie na współczesne aspekty bezpieczeństwa narodowego wskazując, że kwestie społeczne i gospodarcze stanowią istotny jego element. Znaczenie nabierają również sprawy militarne. Polska, jako państwo członkow- skie UE i NATO, jest beneficjentem pozytywnych przemian politycznych i gospodarczych w Europie. Dlatego też nasze bezpieczeństwo determinowane jest przez szereg zjawisk, ja- kie zaistniały w XX i na początku XXI wieku. Autor wskazuje współczesne aspekty bezpie- czeństwa międzynarodowego mające wpływ na bezpieczeństwo narodowe (państwa). Jakie zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa powodować mogą czynniki wpływające na zmiany w postrzeganiu bezpieczeństwa na świecie? Analiza zagrożeń bezpieczeństwa międzynarodo- wego, jak i bezpieczeństwa narodowego RP wskazuje na konieczność zapewnienia zdolności do odparcia wyzwań, które osiągnęły w ciągu ostatnich lat nowy wymiar.

Słowa kluczowe: polityka bezpieczeństwa, bezpieczeństwo narodowego, bezpieczeństwo pań- stwa, wyzwania, szanse, zagrożenia.

Key words: security policy, national security, state security, challenges, opportunities, threats.

Wprowadzenie

Zachodzące procesy we współczesnym otoczeniu Polski, ale i globalnym środowisku bezpieczeństwa, nacechowane są obecnie dużą dynamiką i złożo- nością. Dzisiaj potencjalne wyzwania, przy braku reakcji, mogą przerodzić się w zagrożenia bezpieczeństwa. Bezpieczeństwa, które „(…) będąc naczelną potrzebą człowieka i grup społecznych, jest zarazem podstawową potrzebą państw

 

48	Piotr Krzykowski

isystemów międzynarodowych (…)”1, stanowiąc „(…) wartość nadrzędną pośród innych celów narodowych”2.

Doświadczenia historyczne dowodzą, że geopolityczne położenie Polski między Zachodem a Wschodem Europy było i nadal jest najważniejszym strategicznym czyn- nikiem wpływającym na kształtowanie się jej tożsamości narodowej i państwowości. Jednocześnie znacząco wpływa na istotę oraz charakter interesów narodowych, jak również cele strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa. To właśnie zmieniające się środowisko bezpieczeństwa, ewolucja zagrożeń, a tym samym wyzwań stanowiły

istanowią obecnie główny czynnik, który powoduje zmianę podejścia do sposobu postrzegania bezpieczeństwa narodowego.

Dlatego za punkt wyjściowy, w celu rozpatrywania bezpieczeństwa narodowego, wielu teoretyków i polityków przyjmuje tezę, że pierwszoplanowym celem państw jest zapewnienie bezpieczeństwa przede wszystkim sobie. Jerzy Stańczyk stwier- dza, że „(…) bezpieczeństwo narodowe (...) to pewności fizycznego przetrwania

iswobód rozwojowych, (…) cel i naczelny interesem narodowy (racja stanu) zakła- dającym zabezpieczenie oraz umacnianie żywotnych wartości (wyrażanych właśnie wpostaciobiektywnejpewnościprzestrzeganiaiswobódrozwojowych),realizowanych w sferze wewnętrznej i zewnętrznej (…). Innymi słowy, w największym skrócie moż- na stwierdzić, że bezpieczeństwo jest tożsame z pewnością (możliwością) realizacji żywotnych potrzeb i ochrony żywotnych wartości, jak też w szerokim kontekście

– obiektywne warunki ich poszanowania z zewnątrz (…)”3.

Bezpieczeństwo stanowi również potrzebę podmiotową, czyli dotyczy różnego rodzaju podmiotów, zarówno jednostek, jak i dużych grup społecznych, w tym in- stytucji i organizacji reprezentujących jednostkę lub grupy społeczne. Idąc za sło- wami R. Zięby, w najogólniejszym znaczeniu, bezpieczeństwo można określić jako: „(…) pewność istnienia i przetrwania, posiadania oraz funkcjonowania i rozwoju podmiotu. Pewność jest wynikiem nie tylko braku zagrożeń (ich występowania lub wyeliminowania), ale także powstaje wskutek kreatywnej działalności danego pod- miotu i jest zmienna w czasie, czyli ma naturę procesu społecznego”4.

Wszystkie te elementy powinny być realizowane w ramach możliwości i uwarun- kowań, czyli względnie stałych czynników mających podstawowy lub istotny wpływ na charakter bezpieczeństwa, pozwalających, utrudniających lub uniemożliwiających realizowanie postawionych celów „(…) wynikających z natury świata i życia społecz- nego, miejsca Polski na Ziemi, historii i tradycji, charakteru współczesnych zagrożeń oraz aktualnego stanu polskiej państwowości, a także stanu organizacji bezpieczeństwa

międzynarodowego”5. Tak szeroki zasięg postrzegania bezpieczeństwa wynika

1  R. Zięba, Pojęcie i istota bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych, „Sprawy Międzynarodowe” 1989, nr 10, s. 50.

2  W. Kitler, Obrona narodowa III RP: pojęcie, organizacja, system, „Zaszyty Naukowe AON”, Warszawa 2002, s. 43.

3  J. Stańczyk, Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, Instytut Studiów Politycznych PAN, War- szawa 1996, s. 36.

4  R. Zięba, Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, WAiP SA, Warszawa 2008, s. 16.

5  J. Marczak, Bezpieczeństwo narodowe, [w:] Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku: wy- zwania i strategie, J. Marczak, R. Jakubczak (red.), Warszawa 2011, s. 53.

Bezpieczeństwo narodowe Rzeczypospolitej Polskiej na końcu drugiej dekady XXI wieku 49

z potrzeby uniknięcia podstawowego błędu, polegającego na postrzeganiu go poprzez pryzmat „zagrożenia istniejącego na dziś”, które mogłoby wpłynąć na zniekształcenie oceny faktycznego stanu bezpieczeństwa.

Biorąc pod uwagę powyższe, zasadnym wydaje się stwierdzenie, że bezpieczeń- stwo narodowe to taki rodzaj bezpieczeństwa, którego podmiotem jest naród zorgani- zowany w państwo6. Toteż podstawowym zadaniem i celem warunkującym działania państwa było i jest zapewnienie bezpieczeństwa jego obywateli, obejmujące wyda- rzenia zachodzące w otoczeniu zewnętrznym, ale i wewnętrznym państwa, a przede wszystkim te z nich, które mogą skutkować zagrożeniem suwerenności państwa, ale też ograniczenia lub utraty warunków do normalnego funkcjonowania społeczeństwa.

Właśnie takie podejście po zmianach strukturalnych i politycznych przyświecało nowemu państwu, jakim stała się Polska, do opracowania nowej koncepcji polityki bezpieczeństwa, dzięki której mogłaby wzmocnić nie tylko swoje bezpieczeństwo i suwerenność polityczną, ale przede wszystkim umocnić swoją pozycję na arenie międzynarodowej i stać się aktywnym uczestnikiem stosunków międzynarodowych i nowego ładu międzynarodowego.

Dlatego też dla wypełnienia misji tworzenia bezpieczeństwa narodowego są nie- zbędne instytucje i struktury, zwane strukturami realizacyjnymi, oraz wypracowane przez te struktury odpowiednie dokumenty, jasno określające misje, drogi oraz cele do osiągnięcia w dziedzinie bezpieczeństwa. Toteż w znaczeniu strukturalnym czy też systemowym bezpieczeństwo narodowe to całościowe organizowanie i przygotowa- nie państwa do nieprzerwanego tworzenia bezpieczeństwa pod względem prawnym i politycznym, strategicznym i militarnym oraz cywilnym, dyplomatycznym i edu- kacyjnym, a także społecznym, kooperatywnym i integracyjnym. Należy zaznaczyć, że pojęcie to odnosi się nie tylko do państw, ale przede wszystkim do aktorów poza- państwowych7.

Zatem dla osiągnięcia bezpieczeństwa narodowego istotne jest współdziałanie struktur państwa w kształtowaniu warunków bezpieczeństwa wewnętrznego, ale i też bezpieczeństwa zewnętrznego (poza własnymi granicami), jak również współ- praca pozapaństwowych podmiotów bezpieczeństwa (indywidualny lub zbiorowy), wszystkich stron w odniesieniu do podmiotów istniejących i funkcjonujących celo- wo i świadomie. Stworzenia odpowiednich strategii, w tym strategii bezpieczeństwa narodowego.

6  Wykaz głównych kategorii pojęciowych, Biała księga bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospo- litej Polskiej, BBN, Warszawa 2013, s. 248.

7  J. Zając, R. Zięba, Opracowanie na temat prognozy (zdefiniowania i gradacji) interesów narodo- wych i celów strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa w perspektywie 20 lat, www.bbn.gov. pl//download. php?s=1&id=646 (dostęp: 18.05.2018), s. 2.

50	Piotr Krzykowski

Polityka bezpieczeństwa państwa

Zdecydowane przewartościowanie znaczeniowe terminu „bezpieczeństwo narodowe”8 nastąpiło w końcu XX wieku. Obecnie zachowanie bezpieczeństwa to jedna z najważniejszych idei polityki państwa i stosunków międzynarodowych. Jest najważniejszym celem polityki każdego państwa, a zarazem głównym wyznaczni- kiem jej efektywności. Bezpieczeństwo narodowe, rozumiane często jako brak po- czucia zagrożenia podstawowych dla danego narodu wartości, to główny cel poli- tyki zagranicznej każdego państwa narodowego. Dlatego też osiąga się je przez stworzenie skutecznych mechanizmów kierowania państwem oraz współpracę sił politycznych i grup społecznych, a także skuteczne działania podmiotów tworzą- cych („produkujących”) bezpieczeństwo państwa, uwzględniając podział na bez- pieczeństwo wewnętrzne i bezpieczeństwo zewnętrzne9. Dlatego można przyjąć, że „zapewnienie bezpieczeństwa narodowego” to system środków o charakterze ekonomicznym, politycznym, prawnym, organizacyjnym i innego charakteru, ade- kwatnych do zagrożeń żywotnych interesów człowieka, społeczeństwa i państwa, to przyjęcie i realizacja określonej polityki bezpieczeństwa narodowego. W ujęciu organizacyjno-funkcjonalnym oznacza ona systematyczną działalność organów pań- stwowych, instytucji społecznych i poszczególnych obywateli, skierowaną na nie- zawodną ochronę interesów narodowych kraju przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi, jak również efektywne przeciwdziałanie im10.

Naturalną charakterystyczna cechą polityki bezpieczeństwa zewnętrznego państwa jest podejmowanie przez instytucje państwowe i pozapaństwowe działań, mających na celu eliminowanie występujących w środowisku międzynarodowym danego pań- stwa zagrożeń lub ich niwelowanie. W związku z tym w realizowanej przez państwo polityce bezpieczeństwa ważną rolę odgrywa aspekt subiektywny, przede wszystkim percepcja zagrożeń przez decydentów polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym trafne (bądź nie) odczytywanie przez nich zagrożeń dla bezpieczeństwa danego pań- stwa. Prawidłowe postrzeganie zagrożeń, istniejących w otoczeniu jest podstawą do podejmowania skutecznych działań w realizowanej polityce bezpieczeństwa, w tym do stosowania odpowiednich środków zmierzających do ich eliminowania, ograni- czania, a także niedopuszczania do powstawania niektórych z nich.

Polityka bezpieczeństwa państwa jest uzależniona od wielu uwarunkowań, za- równo wewnętrznych, jak i zewnętrznych, pochodzących ze strategicznego śro- dowiska bezpieczeństwa. Ze względu na zróżnicowane uwarunkowania polityki

8  Bezpieczeństwo narodowe – jest nie tylko ochroną narodu i terytorium przed fizyczną napaścią, lecz również ochroną – za pomocą różnych środków – żywotnych interesów ekonomicznych i politycznych, których utrata zagroziłaby żywotności i podstawowym wartościom państwa. A. Jordan, W.J. Taylor Jr., American National Security: Policy and Process, Baltimore 1981, s. 7.

9  Z. Nowakowski, I. Protasowicki, Bezpieczeństwo polityczne i militarne Polski po 1989 roku, Politechnika Rzeszowska, Rzeszów 2008, s. 15–36.

10  Z. Nowakowski, H. Szafran, R. Szafran, Bezpieczeństwo w XXI wieku. Strategia bezpieczeństwa narodowego Polski na tle strategii wybranych państw, RS „Druk” Rzeszów 2008, s. 60.

Bezpieczeństwo narodowe Rzeczypospolitej Polskiej na końcu drugiej dekady XXI wieku 51

bezpieczeństwa poszczególnych państw, podyktowane m.in. potencjałem ekonomicz- nym, technologicznym, militarnym, demograficznym, efektywnością ich dyplomacji oraz stopniem trafności w odczytywaniu potencjalnych zagrożeń, różny jest zakres zapewniania realnego bezpieczeństwa dla danego państwa. Większość uwarunkowań polityki bezpieczeństwa narodowego Polski ma charakter dynamiczny i podlega pro- cesowi zmian, a tym samym zmieniają się także zagrożenia i wyzwania dla bezpie- czeństwa państwa. Dlatego cele w polityce bezpieczeństwa narodowego nie są for- mułowane w sposób niezmienny. Wraz ze zmianą zagrożeń i wyzwań zmianie ulegają również priorytety w polityce bezpieczeństwa narodowego11.

Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa narodowego zdecydowanie różni się od sposobu pojmowania go wcześniej. Dzisiaj bezpieczeństwo obejmuje wydarze- nia zachodzące w otoczeniu zewnętrznym, ale i wewnętrznym państwa. Stąd obecnie rozumiane jest nie jako stan, ale proces definiowania interesów narodowych, jak też zapewnienia możliwości ich realizacji12.

Determinanty bezpieczeństwa przyszłości

Jedną z kluczowych spraw dla funkcjonowania każdego państwa to troska o za- pewnienie jego bezpieczeństwa, niezależnie czy jest postrzegane w ujęciu globalnym, regionalnym lub narodowym. Dotyczy to bezpieczeństwa Polski zarówno w aspekcie historycznym, jak i współczesnym oraz przyszłościowym.

Państwo powinno wychodzić naprzeciw niebezpieczeństwom, które mogą skut- kować zagrożeniem jego suwerenności, ale też ograniczenia lub utraty warunków do normalnego funkcjonowania narodu. Te pierwsze mogą wynikać z zastosowania pre- sji politycznej, psychologicznej, ekonomicznej, jak i militarnej oraz terroryzmu mię- dzynarodowego. Drugie to wynik działania sił natury, katastrof oraz zagrożeń genero- wanych przez zachowanie człowieka. Obecnie nastąpiło istotne przeniesienie punktu ciężkości w obszarze bezpieczeństwa narodowego, z zagrożeń związanych z wojnami i innymi konfliktami zbrojnymi na zagrożenia inaczej definiowane, wynikające z za- grożeń cywilizacyjnych oraz innych projektowanych przez człowieka.

Coraz większego znaczenia nabierają sprawy społeczne i gospodarcze, czyli po- zamilitarne i wewnętrzne, które można ogólnie określić jako stabilność oraz pewność bytu i trwania, a także warunki i możliwości rozwoju, zarówno państwa, jak i oby- wateli. Dotyczy to chociażby harmonizowania w długofalowej perspektywie bezpie- czeństwa finansowego, energetycznego, demograficznego i ekologicznego z postę- pem, modernizacją i rozwojem cywilizacyjnym kraju.

Obserwując obecną sytuację polityczno-strategiczną Polski, można uznać, że mamy do czynienia z istotnym przewartościowaniem strefy bezpieczeństwa, cze- go wyrazem był realizowany przez rząd plan uporządkowania strategii rozwoju

11  M. Dobroczyński, J. Stefanowicz, Polityka zagraniczna, PWN, Warszawa 1984, s. 9–11.

12  M. Marszałek, P. Sienkiewicz, H. Świeboda (red.),Metodologia badań bezpieczeństwa narodo- wego – Bezpieczeństwo 2010, t. 1, Wyd. AON, Warszawa 2010, s. 33.

52	Piotr Krzykowski

kraju13 i wdrażane przez Radę Ministrów dokumenty strategiczne (strategie, plany i programy rządowe). Dlatego też znaczący wpływ na treść interesów narodowych i celów strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa ma stan całego systemu bezpie- czeństwa narodowego Polski oraz sposób pojmowania i tworzenia koncepcji działań strategicznych.

Kierując się strategiczną zasadą przygotowywania się na nadchodzącą przyszłość, został przeprowadzony Strategiczny Przegląd Bezpieczeństwa Narodowego, którego celem była całościowa ocena bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej i sformułowanie strategii operacyjnej14 oraz strategii preparacyjnej15. Przegląd objął cztery podstawowe obszary:

1)ocena Polski, jako strategicznego podmiotu bezpieczeństwa, wraz z identyfi- kacją interesów narodowych i celów strategicznych w tej dziedzinie;

2)kompleksowa analiza zewnętrznego i wewnętrznego środowiska bezpieczeń- stwa oraz określenie na tej podstawie strategicznych scenariuszy jego możli- wego kształtowania się w perspektywie 20 lat;

3)sformułowanie pożądanych kierunków oraz sposobów bieżących i perspek- tywicznych działań strategicznych (prowadzenia polityki bezpieczeństwa);

4)perspektywiczne przygotowanie państwa w dziedzinie bezpieczeństwa.

Rezultaty przeprowadzonych analiz zostały ujęte w niejawnym Raporcie Ko- misji Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego16, którego istotą było przedstawienie wniosków i rekomendacji w wymiarze operacyjnym, jak i prepara- cyjnym. Jawnym odpowiednikiem raportu jest Biała Księga Bezpieczeństwa Narodo- wego Rzeczypospolitej Polskiej, wydana w maju 2013 r. przez Biuro Bezpieczeństwa Narodowego.

Diagnoza stanu bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej daje podstawy do sfor- mułowania koncepcji działań strategicznych, obejmujących swym zakresem zasady i sposoby osiągania założonych celów strategicznych w przewidywanych warunkach strategicznego środowiska bezpieczeństwa.

13  Plan uporządkowania strategii rozwoju http://kigeit.org.pl/FTP/PRCIP/Literatura/004_Plan_rea- sumpcja_decyzji_12_07_2012.pdf (dostęp: 18.05.2018).

14  Strategia operacyjna bezpieczeństwa narodowego (bezpieczeństwa państwa) – dział (dziedzina) strategii bezpieczeństwa narodowego (bezpieczeństwa państwa) obejmujący zasady i sposoby osiągania celów strategicznych (realizacji operacyjnych zadań strategicznych w dziedzinie bez- pieczeństwa narodowego) w przewidywanych warunkach (środowisku) bezpieczeństwa oraz określenie wymagań operacyjnych wobec systemu bezpieczeństwa narodowego, Biała Księga…, op. cit., s. 249.

15  Strategia preparacyjna bezpieczeństwa narodowego (bezpieczeństwa państwa) – dział (dzie- dzina) strategii bezpieczeństwa narodowego (bezpieczeństwa państwa) obejmujący zasady i sposoby przygotowania (utrzymywania i transformacji) systemu bezpieczeństwa narodowego (realizacji preparacyjnych zadań strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego) sto- sownie do wymagań wynikających ze strategii operacyjnej, ibidem, s. 249.

16  R. Kupiecki, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP 2014 jako instrument polityki państwa. Uwarunkowania zewnętrzne i aspekty procesowe, „Bezpieczeństwo Narodowe”, 2015, nr 1, s. 29.

Bezpieczeństwo narodowe Rzeczypospolitej Polskiej na końcu drugiej dekady XXI wieku 53

Polska, jako państwo członkowskie UE i NATO, jest beneficjentem pozytyw- nych przemian politycznych i gospodarczych w Europie. Może właśnie dlatego nie- którzy naukowcy czy politycy uważają, że w perspektywie najbliższych lat bezpo- średnie zagrożenie zewnętrznym użyciem siły militarnej w stosunku do Polski jest mało prawdopodobne17, aczkolwiek istnieją wyzwania i niebezpieczeństwa związa- ne z możliwością szantażowania użyciem przemocy. W związku z tym, przewidując i przygotowując się do przeciwdziałania ewentualnym zagrożeniom o charakterze zbrojnym, Polska musi uwzględniać zarówno potencjał wojskowy państw regionu będących poza Sojuszem, ich nieprzewidywalność, jak i zagrożenia płynące z re- gionów znacznie bardziej oddalonych geograficznie. Przemawia za tym historycz- nie geopolityczne położenie Polski między Wschodem a Zachodem, które w istotnej mierze kształtowało tożsamość narodową i państwowość, determinując charakter interesów narodowych i celów w dziedzinie bezpieczeństwa. Dlatego też w celu za- pewnienia bezpieczeństwa Polski newralgiczne znaczenie ma utrzymanie i rozwój własnych zdolności obronnych, które powinny być postrzegane jako wkład do bez- pieczeństwa Sojuszu Północnoatlantyckiego oraz Unii Europejskiej. Zmiana ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw18 wprowadziła kluczowe zmiany w systemie kierowania i dowodzenia, szczególnie na szczeblu cen- tralnym. Zmiany te weszły w życie z dniem 1 stycznia 2014 r., powodując sformo- wanie Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych (DGRSZ), z jednoczesnym rozpoczęciem w nowej formule Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych (DORSZ). Tym samym, zgodnie z reformą, na szczeblu centralnym nastąpiła reduk- cja dowództw z jednoczesnym rozdziałem trzech zasadniczych ich funkcji: planowa- nia, przygotowywania i użycia SZ RP.

Zgodnie z zapowiedziami obecnego Rządu Siły Zbrojne RP w 2032 roku będą jedną z najnowocześniejszych i najliczniejszych armii w Europie. Składać się na nie będzie pięć rodzajów sił zbrojnych: Marynarka Wojenna, Siły Powietrzne, Wojska Lądowe, Wojska Obrony Terytorialnej oraz Wojska Specjalne. Podstawowym wa- runkiem ich efektywności będzie umiejętność współdziałania w operacji połączonej, szczególnie wojsk operacyjnych z żołnierzami obrony terytorialnej. Nacisk na tego typu integrację zostanie położony w zintensyfikowanym programie ćwiczeń i gier wojennych19.

W międzynarodowej polityce bezpieczeństwa systematycznie rośnie znaczenie współpracy regionalnej. Dla Polski kluczowym ugrupowaniem w tym zakresie jest Grupa Wyszehradzka (V4). W związku z tym istnieje konieczność szukania możliwo- ści na solidarną realizację bardziej odważnych i nieszablonowych projektów, służących

17  Przedmowa Prezydenta Bronisława Komorowskiego, Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego RP, Warszawa 2013, s. 5; Priorytety Polskiej Polityki Zagranicznej 2012–2016, Warszawa 2012, s. 14. https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/decyzje-rzadu/priorytety-polskiej-polityki-zagra- nicznej-2012-2016-przedlozone-przez.html (dostęp: 20.05.2018).

18  Ustawa z dnia 21 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2013, poz. 852).

19  Koncepcja Obronna Rzeczypospolitej Polskiej, http://mon.gov.pl/koncepcja-obronna-rp/ (dostęp: 08.06.2018).

54	Piotr Krzykowski

rozwojowi zdolności i wzmocnieniu interoperacyjności w dziedzinie bezpieczeństwa. Działania te powinny służyć poprawie systemu planowania, wzmocnieniu synergii cywilno-wojskowej, współpracy z partnerami oraz redukowaniu ryzyka powielania tych samych inicjatyw w Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej.

Budowanie bezpieczeństwa Polski związane jest także z włączeniem sąsiadów w procesy modernizacji politycznej, gospodarczej i społecznej. Geopolityczne uwa- runkowania położenia państw Grupy Wyszehradzkiej (V4), Państw Bałtyckich (B3), Bułgarii oraz Rumunii, określanych łącznie jako V4+, nie powinny pozwolić na utratę kluczowych z punktu widzenia regionu zdolności obronnych. Z tego powodu w strate- gicznym interesie Polski leży wsparcie dla partnerów V4+ w utrzymaniu i rozwijaniu zdolności obronnych oraz zwiększeniu zakresu współpracy obronnej. Właśnie dlate- go powstał z inicjatywy Polski Program Wsparcia Bezpieczeństwa Regionu 202220 (ReSAP), jako program wykonawczy do Strategii Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, którego celem jest pogłębienie relacji polityczno-wojskowych i przemysłowych z państwami Grupy Wyszehradzkiej (Cze- chy, Słowacja i Węgry), bałtyckimi (Litwa, Łotwa, Estonia) oraz Rumunią i Bułga- rią. Zadaniem programu jest również udzielenie pomocy krajom objętym programem w osiąganiu zdolności bojowych poprzez zapewnienie możliwości kształcenia w kra- jowych uczelniach wojskowych, centrach i ośrodkach szkolenia oraz wyposażenia w sprzęt wojskowy (produkowany w Polsce)21.

Strategiczna współpraca w dziedzinie szeroko rozumianego bezpieczeństwa w wymiarze regionalnym to również Idea Trójmorza22. Odnowiona koncepcja współ- pracy z okresu II RP, kojarzona z Józefem Piłsudskim, obecnie ma na celu wyrów- nanie różnic w poziomie życia w obrębie UE, bo wszystkie kraje wchodzące w jej skład są krajami członkowskimi Unii. Kraje Europy Środkowej zjednoczone w jeden blok, pod silnym strategicznym przywództwem, wspólnie wykorzystują ich potencjał demograficzny i ekonomiczny, który pozwoli na większą niezależność.

Implementacja bezpieczeństwa Unii Europejskiej to również wdrażanie standar- dów służących umocnieniu bezpieczeństwa Polski. Położenie geograficzne, członko- stwo w strukturach Unii Europejskiej, jak również przynależność do Strefy Schengen powodują stałe zainteresowanie naszym krajem wśród obywateli państw trzecich oraz międzynarodowych grup przestępczych. Aktualnie Polska traktowana jest zarówno jako kraj tranzytowy na szlaku migracyjnym do innych państw Europy Zachodniej czy Ameryki Północnej, jak i kraj docelowy migracji, czego potwierdzeniem są m.in. ustabilizowane diaspory wschodnie. Powyższa sytuacja powoduje, iż nielegalna mi- gracja jest zjawiskiem stale rosnącym, przy ewentualnych zmianach form i metod

20  Uchwała nr 173 Rady Ministrów z dnia 22 września 2015 r. w sprawie ustanowienia „Programu Wsparcia Bezpieczeństwa Regionu 2022” (M.P. 2015, poz. 1019).

21  Ibidem, s. 6.

22  Trójmorze – międzynarodowa inicjatywa gospodarczo-polityczna, skupiająca 12 państw Europy położonych w pobliżu mórz Bałtyckiego, Czarnego i Adriatyckiego. W skład grupy wchodzą: Au- stria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry, http://www.prezydent.pl (dostęp: 05.06.2018).

Bezpieczeństwo narodowe Rzeczypospolitej Polskiej na końcu drugiej dekady XXI wieku 55

organizowania oraz źródeł strumieni migracyjnych uzależnionych od zmian geopo- litycznych. Czynnikiem zwiększającym napływ osób migracyjnych do krajów za- chodnich jest zwiększająca się liczba konfliktów zbrojnych na świecie czy działań terrorystycznych.

Pomimo podwyższonego poziomu zagrożenia zamachami terrorystycznymi na świecie i zaangażowania Polski w działania w ramach międzynarodowych koalicji antyterrorystycznych, zagrożenie terrorystyczne na terenie naszego kraju ze strony osób lub organizacji pochodzących z tzw. krajów podwyższonego ryzyka lub nie- stabilnych politycznie utrzymuje się na stosunkowo niskim poziomie23, a terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest traktowane jedynie jako cel rezerwowy ewentualnych ataków.

Biorąc pod uwagę, że Polska jest krajem otwartym i przyjaznym gospodarczo, potencjalny cel ataku grup terrorystycznych mogą stanowić obywatele innych kra- jów europejskich, przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Celem ta- kiego ataku mogą być również istotne z ich perspektywy obiekty lub miejsca kultu, znajdujące się w Polsce. Należy jednak podkreślić, że mimo wysokiego poziomu zagrożenia terrorystycznego oraz przedstawicieli tej społeczności na świecie, w ubiegłym roku w Polsce nie odnotowano symptomów świadczących o planach przeprowadzenia zamachu.

Ważną płaszczyzną działalności terrorystycznej pozostaje cyberprzestrzeń, która może być wykorzystywana przez organizacje terrorystyczne do prowadzenia bez- pośrednich ataków, np. na serwery rządowe. Ataki na sieć komputerową instytu- cji państwowych wykonywane są w celu uniemożliwienia ich funkcjonowania czy uzyskiwania nieautoryzowanego dostępu do baz danych instytucji. Dezinformacja społeczeństwa to jedno z typowych zachowań cyberterroru. Cyberprzestrzeń wy- korzystywana jest również do komunikacji, upowszechniania radykalnej ideologii, pozyskiwania zwolenników czy prowadzenia instruktażu w zakresie podejmowania indywidualnych aktów terroru. Skrajnym przypadkiem użycia cyberprzestrzeni jest dokonywanie nielegalnego transferu środków finansowych na działalność terrory- styczną oraz komunikację. Ataki w cyberprzestrzeni mogą być również inspirowane przez niektóre państwa, wykorzystujące do tego celu hackerów.

Istotnym zagadnieniem z perspektywy ochrony antyterrorystycznej Rzeczypospo- litej Polskiej jest odpowiednie zabezpieczenie jej cyberprzestrzeni, gdyż funkcjono- wanie ważnych dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli obiektów, instalacji, usług oraz urządzeń jest coraz bardziej uzależnione od rozwiązań teleinformatycz- nych. Pomimo iż żaden z dotychczasowych ataków w cyberprzestrzeni nie został jednoznacznie zaklasyfikowany jako akt terrorystyczny, nie można tego wykluczyć w przyszłości. Aby przeciwstawić się zagrożeniom w cyberprzestrzeni w wyniku ana- liz prowadzonych z udziałem przedstawicieli administracji publicznej, środowiska

23  W odpowiedzi na pytanie: Jak Pan(i) sądzi, co i w jakim stopniu może obecnie i w najbliższym czasie stanowić realne zagrożenie dla bezpieczeństwa Polski?, respondenci ocenili, że atak ter- rorystyczny w Polsce ma średnią 3,5 w skali 0–10, co jest mało prawdopodobny. Źródło: Biała Księga…, op. cit., tabela 3, s. 78.

56	Piotr Krzykowski

akademickiego, organizacji pozarządowych oraz sektora prywatnego, przygotowana została w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego Doktryna cyberbezpieczeństwa Rze- czypospolitej Polskiej24. Zmiany w środowisku cyberbezpieczeństwa uwidocznione w otaczającym nas społeczeństwie międzynarodowym wymusiły zmienne podejście do problemu, a tym samym uchwalenie Krajowych Ram Polityki Cyberbezpieczeń- stwa Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2017–202225, swoistej strategii w tym obszarze.

Zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa powodować mogą także czynniki zwią- zane z niestabilną sytuacją społeczno-polityczną w krajach ościennych, w tym w szczególności masowa migracja, utrudniająca działania kontrwywiadowcze na gra- nicy, skutkiem czego możliwe jest przenikanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej osób lub ugrupowań paramilitarnych zainteresowanych podejmowaniem różnego ro- dzaju działań destabilizacyjnych, w tym terrorystycznych. Niestabilna sytuacja poli- tyczna może również wpływać na rozwój zorganizowanych grup przestępczych, w tym działających transgranicznie. Dlatego jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na bezpieczeństwo Polski był i jest konflikt na Ukrainie oraz trwająca do tej pory agresja Rosji na ten kraj. Destabilizacja wewnętrzna Ukrainy związana ze zmianą władz w początku 2014 r., bezprawna aneksja Półwyspu Krymskiego przez Federację Rosyjską (FR) oraz bezpośrednia interwencja rosyjskiej armii w walki we wschodnich regionach Ukrainy mają daleko idące implikacje, zarówno dla bezpieczeństwa Polski, regionu Europy Środkowej i Wschodniej, jak i szerzej – w wymiarze całego kontynentu.

Wydarzenia na Ukrainie zapoczątkowane w 2014 r. podważyły tezę o braku za- grożeń natury militarnej w Europie. Chociaż trwający w sąsiedztwie Polski kon- flikt zbrojny nie stanowił bezpośredniego zagrożenia dla naszego bezpieczeństwa, to wpływał na realne poczucie braku bezpieczeństwa państw Europy Środkowej i Wschodniej, w tym Polski. Konflikt rosyjsko-ukraiński uwidocznił i potwierdził go- towość Rosji do odbudowy strefy wpływów, także metodami militarnymi. Aneksja Krymu w marcu 2014 r. stała się wstępem do dalszych działań Rosji naruszających integralność terytorialną i suwerenność państw byłego związku radzieckiego. Dzia- łań nazywanych obecnie przez specjalistów wojną hybrydową26. Tego typy hybry- dyzacja współczesnych zagrożeń jest jednocześnie przyczynkiem do sformułowania

24  Doktryna jest dokumentem koncepcyjnym oraz wykonawczym w stosunku do Strategii Bez- pieczeństwa Narodowego RP. Określa cele w dziedzinie cyberbezpieczeństwa, opisuje środowi- sko, wskazując na zagrożenia, ryzyka i szanse, a także rekomenduje najważniejsze zadania, jakie powinny być realizowane w ramach budowy systemu cyberbezpieczeństwa państwa. Źródło: https://www.bbn.gov.pl/pl/prace-biura/publikacje/6818,Doktryna-cyberbezpieczenstwa-RP.html, (dostęp: 07.06.2018).

25  9 maja 2017 r. Prezes Rady Ministrów Beata Szydło podpisała uchwałę nr 52/2017 Rady Mini- strów z dnia 27 kwietnia 2017 r. w sprawie Krajowych Ram Polityki Cyberbezpieczeństwa Rze- czypospolitej Polskiej na lata 2017–2022, https://www.gov.pl/cyfryzacja (dostęp: 07.06.2018).

26  Wojna hybrydowa [to] wojna łącząca w sobie jednocześnie różne możliwe środki i me- tody przemocy, w tym zwłaszcza zbrojne działania regularne i nieregularne, operacje w cyberprzestrzeni oraz działania ekonomiczne, psychologiczne, kampanie informacyjne (propaganda) itp. Źródło: (Mini)Słownik BBN: propozycje nowych terminów z dziedziny bez- pieczeństwa (online), http://www.bbn.gov.pl/pl/bezpieczenstwo-narodowe/minislownik-bbn- -propozy/6035,MINISLOWNIK-BBN-Propozycje-nowych-terminow-z-dziedziny-bezpieczen- stwa.html (dostęp: 22.05.2018).

Bezpieczeństwo narodowe Rzeczypospolitej Polskiej na końcu drugiej dekady XXI wieku 57

nowego podejścia analitycznego do konfliktów w kontekście współczesnych proble- mów bezpieczeństwa, w tym ich asymetrii, podziałów kulturowych i skutków ubocz- nych globalizacji.

Równolegle z działaniami na Ukrainie, wzrastała aktywność militarna Rosji w sąsiedztwie Sojuszu Północnoatlantyckiego. Moskwa testowała reakcję państw sojuszniczych (w tym gotowość systemów obronnych) przez działania wojskowe w rejonie Morza Bałtyckiego, jak również w bliskości granicy Polski27. Incydenty z naruszaniem bezpieczeństwa w przestrzeni powietrznej oraz prowadzenie ćwiczeń wojskowych, których scenariusze sugerowały konfrontację z NATO, stały się odpo- wiedzią Moskwy na zwiększenie aktywności wojsk sojuszniczych na wschodniej flance Sojuszu.

Wnioski z przeprowadzonych analiz i ocen upoważniają do stwierdzenia, że prob- lem bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, ale również i bezpieczeństwa świato- wego, zyskał w ciągu ostatnich lat nowy wymiar. Stało się to za sprawą identyfikacji nowych zjawisk, w tym identyfikacji m.in. nowych wyzwań, przed którymi stanęły państwa. Dokonując próby wskazania diagnozy stanu bezpieczeństwa narodowe- go Rzeczypospolitej Polskiej, należy uznać, że wydarzenia na Ukrainie, jako jeden z determinantów, zasadniczo zmieniły uwarunkowania bezpieczeństwa Polski. Dzia- łania zbrojne na Krymie dokonały zmian w środowisku bezpieczeństwa, co znacząco wpłynęło na wzrost zagrożenia tradycyjną agresją zbrojną. Dlatego też agresja Rosji na Ukrainie dowodzi konieczności szybkiego rozwoju zdolności obronnych, ze szcze- gólnym naciskiem na zdolności do odstraszania. Jest to tym bardziej ważne w cza- sie, kiedy państwa europejskie, zajęte wewnętrznym ekonomicznym i politycznym kryzysem, nie zauważają swojego malejącego znaczenia w NATO, obniżają budżety obronne i bagatelizują symptomy wzrastającego zagrożenia ze strony Rosji.

Analiza zagrożeń bezpieczeństwa międzynarodowego oraz w sferze bezpieczeń- stwa wewnętrznego wskazuje na konieczność zapewnienia zdolności do odparcia za- grożeń niemających tradycyjnego charakteru. Uwidacznia to obserwacja konfliktu na arenie międzynarodowej, a tym samym wzrost zagrożenia działaniami typu hybrydo- wego, które jednak w odniesieniu do Polski musiałyby być realizowane z wykorzy- staniem dominującego komponentu militarnego.

Kolejnym determinantem bezpieczeństwa jest sytuacja na Bliskim Wschodzie, a przede wszystkim w Syrii oraz Afryce Północnej i Subsaharyjskiej, która będzie sta- le przykuwać uwagę państw zachodnich i może być wykorzystana przez niektóre kra- je do uzasadniania swego braku zaangażowania we wzmocnienie flanki wschodniej Sojuszu. Będzie to stanowić czynnik utrudniający pełne i szybkie wdrożenie Planu Gotowości i realnego wzmocnienia wschodniej flanki NATO.

Konkretną odpowiedzią na zmiany zachodzące w otoczeniu Polski, zdaniem auora, powinno być całościowe i nierozłączne traktowanie instrumentów naszego

27  Zapad 2017 – rosyjsko-białoruskie ćwiczenia wojskowe, których przeprowadzenie zostało za- planowane na 14–20 września 2017 roku. Według planu w ćwiczeniach miało wziąć udział 9 700 białoruskich i 3 tysiące rosyjskich żołnierzy oraz 700 jednostek sprzętu wojskowego, defence24. pl, 2017-09-11 (dostęp: 05.06.2018).

58	Piotr Krzykowski

bezpieczeństwa. Umocnienie własnego potencjału obronnego, który jest filarem na- szego bezpieczeństwa, to podstawowe cel zapewnienia spokojnego bytu i bezpieczeń- stwa narodowego. Silny, dobrze wyposażony i wyszkolony potencjał obronny, przy- gotowywany z myślą o obronie polskiego terytorium, stanowi ważny element zdolny do odstraszania.

Przy budowaniu silnego potencjału obronnego nie można zapominać o budowa- niu struktur międzynarodowych związanych z bezpieczeństwem. Polska jako części wspólnoty obronnej NATO stanowi jej wschodnią flankę. Dlatego członkostwo Polski w NATO jest niezbędnym gwarantem obrony i bezpieczeństwa narodowego. Człon- kostwo to wymaga modyfikacji w obliczu zmian w charakterze Sojuszu i jego ewolu- cji oraz zmian zachodzących we współczesnym środowisku bezpieczeństwa. Nie jest to jednak jedyny i wystarczający warunek utrzymania bezpieczeństwa kraju.

Silne państwa unijne to silna wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony Unii Eu- ropejskiej, która stanowi drugi, obok członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim, podstawowy filar polskiej polityki bezpieczeństwa. Wzmacnianie tej polityki powin- no być oparte na pogłębianiu współpracy oraz zdobywaniu doświadczeń, nie tylko w wyniku misji humanitarnych, ale też wspólnych ćwiczeń bojowych. Współpraca ta zaś musi być oparta na środkach cywilnych i wojskowych, mających zdolność ope- racyjną do prowadzenia misji utrzymania pokoju, zapobiegania konfliktom i wzmac- niania międzynarodowego bezpieczeństwa. Odzwierciedleniem powyższego powin- no być utrzymywanie własnej gotowości, determinacji i wiarygodnych narodowych zdolności obronnych, wspieranie polityki dialogu i partnerstwa w Europie oraz po- szukiwanie nowych płaszczyzn współpracy.

Wzmacnianie komponentu bezpieczeństwa powinno przekładać się na wzmac- nianie możliwości obronnych NATO oraz strategiczne upodmiotowienie UE. Dodat- kowym elementem tego wzmocnienia powinno być utrwalanie strategicznych part- nerstw w ramach różnych grup członkowskich, jako forach współpracy służących budowaniu dobrego klimatu we wzajemnych stosunkach, lepszego zrozumienia bie- żących problemów czy też potrzeb, jak również ułatwiających dążenie do osiągnię- cia zbieżnych celów. Dodatkowo konsekwentne wdrażanie postanowień ze szczytów NATO w Newport i Warszawy, jakim są: strategiczna adaptacja NATO, wzmacnianie flanki wschodniej, rozwój potencjału obronnego – sojuszniczego i własnego, realizo- wane powinno być poprzez aktywny udział Polski w procesach decyzyjnych i selek- tywne zaangażowanie w operacjach międzynarodowych.

Takie działania powodować będą odwrócenie trendu przybliżania się ofensyw- nych zdolności bojowych FR do granic Polski i Republik Bałtyckich, a także bu- dowanie wizerunku Polski jako państwa odpowiedzialnego i dojrzałego, dążącego do odprężenia w Europie, wdrażającego swoje zobowiązania międzynarodowe, np. w zakresie przejrzystości wojskowej i kontroli zbrojeń.

Dodatkowym zabezpieczeniem naszego bezpieczeństwa są strategiczne stosunki i współpraca wojskowa z USA. Wymiana doświadczeń, zaciśnięcie więzi w istotny sposób wzmacniają nasz system obronny. Jest to tym ważne, że w razie otwartego konfliktu czy wewnętrznych problemów w NATO albo Unii Europejskiej Stany Zjed- noczone pełnią rolę strategicznego i natychmiastowego wsparcia.

Bezpieczeństwo narodowe Rzeczypospolitej Polskiej na końcu drugiej dekady XXI wieku 59

Podsumowanie

Charakterystyka zmian zachodzących w środowisku bezpieczeństwa narodowego pozwala na sformułowanie twierdzenia, iż niewątpliwie duży wpływ na zmiany kon- cepcji strategicznych miała m.in. ogólna, ale wciąż zmieniająca się sytuacja polityczna na świecie, ale także zmiany zachodzące wewnątrz kraju. Można zatem przyjąć, że ca- łość działań prowadzonych przez Polskę, na rzecz opracowywanej i realizowanej przez nią polityki bezpieczeństwa, podzielona była, jest, ale i prawdopodobnie będzie na te, które realizowane są na płaszczyźnie narodowej, w obrębie granic państwowych, jak i te, które związane będą z zewnętrznymi uwarunkowaniami bezpieczeństwa państwa, czyli dotyczyć będą różnego rodzaju przedsięwzięć podejmowanych i realizowanych na arenie międzynarodowej. Należy jednak mieć na uwadze fakt, iż ze względu na cha- rakter występujących obecnie, ale i prognozowanych wyzwań (zagrożeń oraz szans) działania służące realizacji polityki bezpieczeństwa były i są prowadzone przy ścisłej współpracy struktur wojskowych oraz cywilnych, którymi dysponuje państwo. Jest to pochodną zacierających się obecnie różnic, związanych m.in. z bezpieczeństwem mili- tarnym i niemilitarnym kraju. Zatem warunkiem o znaczeniu priorytetowym i zarazem koniecznym do właściwego i skutecznego realizowania polityki bezpieczeństwa, okre- ślonej przez państwo, jest posiadanie odpowiednio zbudowanego systemu bezpieczeń- stwa narodowego, scalającego i koordynującego pracę cywilnych oraz wojskowych instytucji, odpowiedzialnych za obroną i ochronę kraju.

Przeprowadzone analizy wskazują, że problem bezpieczeństwa światowego, w tym również i bezpieczeństwa narodowego RP, osiągnął w ciągu ostatnich lat nowy wymiar. Konieczność przejmowania odpowiedzialności za własne bezpieczeństwo w sytuacji osłabienia gwarancji blokowych jest jednym z podstawowych celów po- lityki prowadzonej przez państwo. Stało się to za sprawą identyfikacji nowych zja- wisk, czego konsekwencją jest identyfikacja nowych wyzwań, a zarazem szans, przed którymi stanęły państwa. To właśnie wymusiło potrzebę zorganizowania na nowo współpracy w skali globalnej, jak i regionalnej, związanej z koniecznością godzenia dynamiki i transformacji ustrojowo-gospodarczej z pożądaną stabilnością. Ważne jest uświadomienie sobie, że procesy te rzeczywiście zachodzą, dlatego też reakcja na nie (zagrożenia) jest naturalną czynnością w celu zapewnienia bezpieczeństwa. Dotyczy to również Polski, państwa, które szuka swojego odniesienia w obecnym strategicz- nym środowisku bezpieczeństwa. Państwa, które od kilkunastu lat poszukuje sposobu na rozwiązanie wielu problemów, będących wynikiem opóźnienia cywilizacyjnego, niedowładu gospodarczego, problemów socjalnych i wielu innych.

Wyzwania, z którymi przyjdzie się zmierzyć podstawowym uczestnikom sto- sunków międzynarodowych, w tym również Polsce, w najbliższej przyszłości „(…) w znacznej części będą miały charakter globalny, co oznacza, że będą dotyczy- ły wszystkich, bez wyjątku uczestników systemu międzynarodowego, ale będą się przejawiać również na poziomach regionalnych i subregionalnych”28. Tym bardziej

28  M. Kozub, Charakter zagrożeń oraz konfliktów zbrojnych w pierwszych dekadach XXI wieku, [w:] Sztuka wojenna, Wyd. AON, Warszawa 2004.

60	Piotr Krzykowski

wydaje się być ważne, aby obserwować na bieżąco zmieniającą się rzeczywistość, gdyż w polityce państwa „nie ma wiecznych przyjaciół ani wrogów, wieczne są tylko (własne, narodów, państw) interesy”29.

Konkludując powyższe rozważania, można stwierdzić, że na treść i założenia stra- tegicznych koncepcji bezpieczeństwa narodowego w znacznym stopniu wpływają zmiany zachodzące w środowisku bezpieczeństwa międzynarodowego (zagrożenia, wyzwania). Zmiany te także w dużym stopniu będą miały wpływ na kształtowanie się i kreowanie przyszłości, a co za tym idzie, być może potrzebę zmiany filozofii myślenia, ale i działania, kultury, zasad oraz narzędzi, przy pomocy których będzie można projektować zmiany w obowiązującej Strategii Bezpieczeństwa Narodowego. Bezpieczeństwo narodowe zależy od nas samych, od tego jak będziemy podchodzić do zmieniającego się otoczenia, jak będzie nam zależało na wartościach, takich jak istnienie, suwerenność czy rozwój. Podkreślenia wymaga fakt, że mnogość teorii do- tyczących wartości, potrzeb, interesów oraz celów państw, z jakimi można spotkać się w literaturze przedmiotu, jest niezbitym dowodem na to, iż zagadnienia te na pewno należą do grona najbardziej nurtujących problemów uczestników życia międzynaro- dowego, jakimi są państwa.

Bibliografia

Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, BBN, Warszawa 2013. Dawidczyk A., Nowe wyzwania, zagrożenia i szanse dla bezpieczeństwa Polski u progu XXI

wieku, Warszawa 2001.

Dobroczyński M., Stefanowicz J., Polityka zagraniczna, PWN, Warszawa 1984.

Jordan A.A., Taylor W.J. Jr. American National Security: Policy and Process, Baltimore 1981.

Kitler W., Obrona narodowa III RP: pojęcie, organizacja, system, „Zeszyty Naukowe AON”, Warszawa 2002.

Kozub M., Charakter zagrożeń oraz konfliktów zbrojnych w pierwszych dekadach XXI wieku, [w:] Sztuka wojenna, Wyd. AON, Warszawa 2004.

Kupiecki R., Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP 2014 jako instrument polityki pań- stwa. Uwarunkowania zewnętrzne i aspekty procesowe, „Bezpieczeństwo Narodowe”, nr 1, BBN, Warszawa 2015.

Kupiecki R., Wielka Brytania wobec europejskiej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony, [w:] Bezpieczeństwo Polski w zmieniającej się Europie, P. Włodarski (red.), Wyd. Adam Marszałek, Warszawa–Toruń 1996.

Marczak J., Bezpieczeństwo narodowe, [w:] Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku: wyzwania i strategie, J. Marczak, R. Jakubczak (red.), Bellona, Warszawa 2011.

Marszałek M., Sienkiewicz P., Świeboda H., Metodologia badań bezpieczeństwa narodowego

–Bezpieczeństwo 2010, t. 1, Wyd. AON, Warszawa 2010.

Nowakowski Z., Protasowicki I., Bezpieczeństwo polityczne i militarne Polski po 1989 roku, Politechnika Rzeszowska, Rzeszów 2008.

29  R. Kupiecki, Wielka Brytania wobec europejskiej współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony, [w:] Bezpieczeństwo Polski w zmieniającej się Europie, P. Włodarski (red.), Wyd. Adam Marszałek, Warszawa–Toruń 1996, s. 79; A. Dawidczyk, Nowe wyzwania, zagrożenia i szanse dla bezpieczeństwa Polski u progu XXI wieku, Warszawa 2001, s. 21.

Bezpieczeństwo narodowe Rzeczypospolitej Polskiej na końcu drugiej dekady XXI wieku 61

Nowakowski Z., Szafran H., Szafran R., Bezpieczeństwo w XXI wieku. Strategia bezpieczeń- stwa narodowego Polski na tle strategii wybranych państw, RS „Druk” Rzeszów 2008.

Stańczyk J., Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1996, s. 36.

Zięba R., Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, WAiP SA, Warszawa 2008. Zięba R., Pojęcie i istota bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych, „Sprawy

Międzynarodowe” 1989, nr 10.

Uchwała nr 173 Rady Ministrów z dnia 22 września 2015 r. w sprawie ustanowienia „Progra- mu Wsparcia Bezpieczeństwa Regionu 2022” (M.P. 2015, poz. 1019).

Uchwała nr 52/2017 Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2017 r. w sprawie Krajowych Ram Polityki Cyberbezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2017–2022, https://www. gov.pl/cyfryzacja (dostęp: 07.06.2018).

Ustawa z dnia 21 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2013, poz. 852).

Koncepcja Obronna Rzeczypospolitej Polskiej, http://mon.gov.pl/koncepcja-obronna-rp/ (dostęp: 08.06.2018).

Plan uporządkowania strategii rozwoju, http://kigeit.org.pl/FTP/PRCIP/Literatura/004_Plan_ reasumpcja_decyzji_12_07_2012.pdf (dostęp: 18.05.2018).

Priorytety Polskiej Polityki Zagranicznej 2012–2016, Warszawa, marzec 2012 r., https://www. premier.gov.pl/wydarzenia/decyzje-rzadu/priorytety-polskiej-polityki-zagranicznej-2012- -2016-przedlozone-przez.html (dostęp: 20.05.2018).

MiniSłownik BBN: propozycje nowych terminów z dziedziny bezpieczeństwa [online], http:// www.bbn.gov.pl/pl/bezpieczenstwo-narodowe/minislownik-bbn-propozy/6035,MINI SLOWNIK-BBN-Propozycje-nowych-terminow-z-dziedziny-bezpieczenstwa.html (do- stęp: 22.05.2018).

Trójmorze http://www.prezydent.pl. (dostęp: 05.06.2018).

Zając J., Zięba R., Opracowanie na temat prognozy (zdefiniowania i gradacji) interesów naro- dowych i celów strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa w perspektywie 20 lat, www. bbn.gov.pl//download. php?s=1&id=646 (dostęp: 18.05.2018).

Zapad 2017 http://www.defence24.pl (dostęp: 05.06.2018).

Summary

A synthetic look at contemporary aspects of national security, indicating that social and econo- mic issues are gaining importance. Military matters are also important. Poland, as an EU and NATO member state, is a beneficiary of positive political and economic changes in Europe. That is why our security is determined by a number of phenomena that occurred in the 20th and the beginning of the 21st century. The aim of the article is to identify contemporary aspects of international security affecting national security (states). What factors influence changes in the perception of security in the world, and its connections with national security. The article presents the implications of understanding security resulting from changes taking place in the global security environment. National security remains the domain of a given entity individu- ally, due to its vagueness and prolonging the policy of a given state.